Gönüllülük Nedir? Gönüllülük, bir bireyin maddi karşılık ve başka bir çıkar beklentisi içinde olmadan;
Ailesi ya da yakın çevresi dışındaki bireyler için; toplumun yararına olduğu düşünülen bir hedefe ulaşmak için; kendi isteği ile veya ihtiyaç doğrultusunda, toplumsal girişim bünyesinde yer alarak ya da Otizm Vakfı bünyesinde sürdürdüğü faaliyetler olarak tanımlanabilir.
Gönüllülük bireylere bilgi, deneyim, enerji, hoşgörü, paylaşımcılık, profesyonel yaklaşım, sorumluluk üstlenme gibi nitelikler kazandırır.
Gönüllülükte bireyler bir kazanç beklentisinde bulunmamalarına rağmen, en büyük kazanımları edindikleri yetkinliklerdir.
Gönüllülüğün Bireye Kazandırdıkları: a. Haz ve manevî zenginleşme: Gönüllü, gerçekleştirdiği faaliyet sonunda edindiği yaşam deneyiminin yanı sıra, haz ve manevi zenginlik elde eder. b. Özgüven gelişimi: Bireyin kendini gerçekleştirme ihtiyacı ile başladığı ve kendini yararlı hissettiği bir ortamla, özgüvenin artması arasında, paralellik olacaktır. Özellikle, henüz öğrenci olan, meslek yaşamına atılmamış ya da profesyonel yaşamdan uzak, toplumsal bir projede deneyimi olmayan vb. bireyler için, Otizm Vakfı bünyesinde diğer gönüllü ve profesyonel ekiple birlikte çalışmak, bireyin başka toplumsal projelerde kendine güveninin artmasını sağlayacaktır. c. Ekip çalışması becerilerinde artış: Daha evvel bir iş tecrübesi olsun ya da olmasın, gönüllülük çalışmaları sonunda iş bölümü yapma, işbirliği içinde başarı sağlama gibi becerilerinin gelişimi izlenebilecektir. Ekip içinde daha geniş sorumluluklar üstlenen bireyler ise, bu süreçte liderlik niteliklerini geliştirebilecektir. d. Toplumsal konum, yeni bir çevre ve arkadaşlıklar: Bireylerin gönüllülük çalışmaları ile edindikleri yeni çevre hiç şüphesiz sosyal yaşamlarının da gelişimine olumlu katkıda bulunmaktadır. Bu gelişim gönüllülerin toplumsal rollerinin değişmesine, gelişmesine yardım eder. Gönüllülük çalışmaları ile edinilen yeni dostluklar, iş, okul ve aile yaşamının yanı sıra yepyeni bir sosyal çevre oluşturacaktır. e. Yeni ilgi alanlar: Otizm Vakfı’nın çalışma sahası ya da gönüllünün dâhil olduğu etkinlik, daha önce hiç tanımadığı bir sahaya adım atmasını, hatta yeni iş olanakları ve uzmanlık alanları sağlayabilir.
BİREYLER NEDEN GÖNÜLLÜ OLUR?
Otizm Vakfın’da Gönüllülük Otizm Vakfı’nın geniş bir gönüllü tabanına sahip olması, misyonu doğrultusunda çalıştığı, alanını iyi tanıdığı, bu alanda yarattığı farkı iyi anlatabildiği ve başkaları tarafından da sahiplenilmiş olduğu anlamına gelir.
Otizm Vakfı’nın içinde üyeler, bağışçılar ve gönüllüler, kuruluşun profesyonel çalışanını destekleyen önemli bir güçtür. Bu gücün artması Otizm Vakfı’nın çalışma alanında büyümesi demektir.
Geniş ve nitelikli bir gönüllü tabanı, Otizm Vakfı’nın parasal olanaklarıyla belki de hiçbir zaman sahip olamayacağı bir insan kaynağını maddî bir harcama yapmadan kullanabilmesi demektir.
Otizm Vakfı için gönüllü gücünü kullanabilmek önemli bir beceridir. Bu beceri Otizm Vakfı’nı gerçekten sivil ve toplumsal kılar. Gönüllüler aynî ve maddî kaynaklara ulaşılmasından, yönetime destek olmaya; toplumda katılımcılığın özendirilmesinden, kuruluşun başarısının ve hizmetlerinin yayılmasına kadar çok farklı işlevler üstlenebilir.
Gönüllüler neden önemlidir? Otizm Vakfı’nın Otizme ve otistik bireylere yardım ederek farkındalık yaratma konusuna gönül veren olan gönüllülerin desteğine ihtiyaç duymaktadır. Bu saptama gönüllü yönetiminin ilk adımı olacaktır.
Gönüllü yönetimi nedir? Buradaki yönetim kavramı, klasik bir işveren-çalışan ilişkisindeki hiyerarşi çerçevesinde düşünülmemelidir.
Gönüllü yönetimi, hem gönüllüler hem de Otizm Vakfı açısından ilişkinin en verimli biçimde yürütülmesi amacıyla bir iletişim ve geri-bildirim temeline oturtulmuş, yönetişim anlayışı ile yürütülen bir süreçtir.
Otizm Vakfı’da etkin bir gönüllü yönetimi, Otizm Vakfı’nın gönüllülerle uzun vadeli ve her iki taraf için de en fazla yararı sağlayacak şekilde çalışmasını sağlar.
Gönüllü yönetimi, stratejik bir planlama yardımıyla sürdürülebilir bir gönüllülük programına dönüşebilir.
Gönüllüler ile ilgili bilgilerin düzenli olarak tutulması ve sürdürülebilir iletişimin sağlanması için bir veritabanı düzenli olarak tutulmalıdır. Gönüllü veritabanının Otizm Vakfı’na sağlayacağı bir diğer önemli bilgi, Otizm Vakfı’nın ya da proje özelinde gönüllü sayısının belirlenebilmesi, kaç gönüllünün ne kadar süre çalıştığının saptanması ve ne kadar gönüllünün kazanıldığı ya da kaybedildiği bilgisinin tutulabilmesidir.
Gönüllü yönetiminin başarılı olması, etkin bir koordinasyona bağlıdır.
Otizm Vakfı’da, gönüllülerle ilgilenecek (görev tanımı gönüllü destek gücünün koordinasyonu esas alınarak yapılmış profesyonel ya da gönüllü) bir “gönüllü koordinatörü”nün bulunması, sağlıklı bir gönüllü yönetiminin en önemli unsurudur.
Gönüllü Yönetiminin Adımları a) Gönüllü İş Tanımı Gönüllü işin adı; Gönüllü işin amacı ve hedefleri; Gönüllünün yapacağı çalışmanın kime nasıl bir yarar sağlayacağı? Yapılan çalışmanın sonucunda sağlanacak olan yarar ve yaratılacak olan değişim, Yürütülecek etkinlikler, Çalışmanın tahmini süresi ve tamamlanacağı zaman, Gönüllünün ne kadar zaman ayırmasının beklendiği, İhtiyaç duyulan beceriler, Temel sorumluluklar, yapılacak işte gönüllülerden beklenen tutum ve davranışlar, proje süresince gönüllünün hizmet verdiği kitle ile ilişkilerinde dikkat etmesi gereken noktalar, Gönüllüye sağlayacağı yararlar,
Projenin Gönüllülere Katkısı: Sivil toplum örgütlerinde çalışma ilkelerini öğrenmeleri, Sosyal sorumluluk duygularının gelişmesi, Liderlik vasıflarını öğrenmeleri, Proje oluşturma ve yürütmede deneyim kazanmaları, Kendi değerlerinin farkına varmaları, Bir yandan kendilerinin model olacakları otistik bireylerin kültürel değerler eşliğinde eğitirken diğer yandan kendilerinin de bu kültürel değerleri tanıyıp benimsemeleri Proje sonunda katılım sertifikası almaları.
Eğitim ve destek planı: Gönüllülerin hangi eğitimi almaları gerekiyor, Eğitim ne zaman, nerede, kim tarafından verilecek ve bu çalışma süresince, gönüllü ihtiyaç duyduğu takdirde kimden ne tür danışmanlıklar alabilecek?
Örnek Gönüllü İş Tanımı: Otizm Vakfı, ………… Projesi Gönüllüsü İşin Adı: ………………… Projesi Gönüllüsü Gönüllü Profili: Üniversite öğrencisi genç gönüllüler, özel sektör çalışanları
Otizm Gönüllülerinin Görev Dağılımı ve Görev Tanımları: Otizm Gönüllüleri Koordinatörü: Çalışmanın eşgüdümsel biçimde yürümesini ve proje sorumluları ile takım kaptanları arasındaki iletişimi sağlar. Okul Takımı: Projede yer alan her Üniversite için oluşturulan ……………… Gönüllüleri çalışma grubudur. Takım Kaptanı: Üniversitede, projenin kurallara uygun olarak yürütülmesini, uygulanmasını ve sonuçlandırılmasını sağlar. Eğitim çalışmasının görev dağılımını ve koordinasyonunu yapar. Etkinlik öncesi gönüllülerin sınıflarını/gruplarını/görevlerini ismen belirler. Herhangi bir sorunda, eksik görülen ya da değişiklik yapılması gereken konularda proje sorumluları ile iletişimi sağlar. Anlatıcı: Eğitim çalışması öncesi Üniversitelerde o gün gidilecek yerler/yapılacak işler hakkında açıklama yapar. Alan çalışmasında eğitim yapılacak mekânlar hakkında gönüllüleri bilgilendirir. Eğitici: yapılacak çalışma sırasında planlanan etkinlikleri yapmalarına yardımcı olur. Bu etkinlikler sırasında gönüllüleri motive eder, yönlendirir. Lojistik: Yapılacak çalışma ile ilgili malzemelerin sorumluluğunu taşır, eğitici ve anlatıcı ile sürekli iletişim içinde olup onlara gerekli desteği verir. Yapılacak çalışma için hazırlanmış olan form, kâğıt-kalem, yaka kartı, sağlık malzemeleri vb. gerektiğinde temin eder. Fotoğrafçı: Çalışma yerinde otistik bireylerin dikkatini çekmeden, etkinliğe katılan tüm gönüllüleri kapsayacak biçimde çekim yapar, çekilen fotoğrafları “Yer-etkinlik-tarih” kodlaması ile arşivler, CD halinde vakfa teslim eder. Raportör: Eğitim çalışması sırasında otistik bireylerin gösterdikleri tepkileri, ifade ettikleri duygu ve düşüncelerini not alır. Etkinliklerde temponun düştüğü veya yükseldiği kısımlara dikkat eder. Genel olarak eğitim çalışması sırasında yaşanan dikkat çekici noktalar varsa saptar. Tüm hususları rapor haline getirerek vakfa iletir.
Gönüllü Oryantasyonu (Yönlendirmesi) Gönüllü, Otizm Vakfına destek vermeye başladığında, hem Otizm Vakfı hem de gönüllünün görev alacağı program, gönüllü koordinatörü tarafından ayrıntılı olarak paylaşılmalıdır.
Otizm Vakfı’nın yönlendirme içeriği şu konuları kapsamaktadır: > Otizm Vakfı’nın kuruluşu, > Misyonu (amacı), > Vizyonu, > Temel değerleri (ilkeleri), > Hedefleri, > Yıllık Programı ve vereceği hizmetleri, > Gelecek planları, > Organizasyon yapısı > Hizmet kapsamı > Projeler, > Diğer kuruluşlarla işbirlikleri, > İşleyişi ve yasal çerçeveleri, > Kurumun gönüllü politikası, > Eğitim, > Ekip ile tanıştırma, başka kurumlara/mekânlara ziyaret Gönüllü yönlendirmesi için gerekebilecek sunum yöntemleri ve araçları arasında, birebir ya da topluluğa yönelik sunumlar, video gösterimleri, varsa yönlendirme el kitabı vb.sayılabilir.
Gönüllü Eğitimi Otizm vakfında çalışmaya başlayacak olan gönüllüler, özellikle Otistik Bireylerle İletişim. Genel Bilgilendirme, Davranış Özellikleri, Davranış kontrol etme konularında eğitimden geçmelidirler. Eğitimler gönüllünün rol alacağı projeye uygun olarak hazırlanmalı, gönüllünün bilgi birikimine ve Otizm vakfına destek vereceği konuya bağlı olarak zenginleştirilmelidir. Yine sağlık alanında çalışan bir başka gönüllünün gerekli sağlık bilgilerini alması, gönüllü işini donanımlı olarak sürdürmesini sağlayacaktır. Gönüllü eğitiminde belirli zamanlarda farklı içerikler tekrarlanabilir. Elbette süresi, konu ve içeriğine göre değişim gösterecektir.
İhtiyaca bağlı olarak ayrı başlıklar altında da verilebilir: • Gönüllülerin iş tanımları, hak ve sorumlulukları, • Proje tanıtım (Projenin oluşum gerekçesi ve aşamaları, hedefleri, hedef kitle, süresi vb.) içeriği, • Proje eğitimi (Ne – Nerede – Ne zaman – Nasıl?), • Proje için gerekli becerileri kazandırmaya yönelik • Gönüllülük sürecinde karşılaşılabilecek sorunlar ve çözüm önerileri. Gönüllü eğitimlerinde gönüllülerin farkındalık kazanmaları, ortak bir dil belirlenmesi, empatilerinin artması önemli getiriler olacaktır. Eğitimlerin süresinin ve içeriğinin iyi planlanması ve mekânın uygun olarak seçilmesi de diğer önemli ölçütlerdir. Ayrıca gönüllülere her zaman yararlanabilecekleri kitap, makale, konuya ilişkin bilgi notları vb. verilebilir. Gönüllülerin, bulundukları kurum ya da proje nedeniyle iletişime geçebilecekleri medya ve diğer üçüncü taraf (third party) ile ilişkilerinde dikkat etmeleri gereken kurallar,konular ve izlenecek yöntemler de gönüllülere eğitim kapsamında anlatılmalıdır. Gönüllü hizmetin karşılığında, belirli bir zaman dilimi içinde, gönüllülere birebir ya da grup olarak yapılan; içten bir teşekkür, kurum yönetiminden mektup, sertifika, rozet, kişisel mektuplar, teşekkür notları, fotoğraflar, tişörtler, küçük hediyeler, yemek, parti, gezi ve kutlamalar gibi aktiviteler ödüllendirme ve onurlandırma yöntemleri olabilir. Bu tür etkinlikler, gönüllülerin bir araya gelerek kurumun bir parçası olmalarını sağlamaya ve ekip ruhunu hissetmelerine yardımcı olacaktır.